Spoorwegcollectie John P. Kalma
Op 12 juli jl. heeft het Noord-Nederlands Trein & Tram Museum een grote spoorwegcollectie verworven. De collectie bestaat deels uit Nederlands en Duits modelspoormaterieel, een grote hoeveelheid boeken en daarnaast spoorwegcuriosa, waaronder een stuk rails van de NTM, de vroegere Nederlandsche Tramweg Maatschappij. De collectie zal geleidelijk naar Zuidbroek verhuizen.

Oude spoorjassen NS
Heel af en toe vindt iemand onverwacht ergens een heel oud spoorvoorwerpje, dat ooit ergens in een onopvallend hoekje is blijven liggen. Maar dhr. Winkels overkwam wel iets heel bijzonders. Op een zolder van een oud huis vond hij enkele oude spoorjassen. Op het eerste gezicht leken ze oud en er zaten wat motgaten in. Even later bleek echter, dat op de jassen nog de labeltjes van de kleermakerij zaten, verzegeld met een lakstempel van NS. Zo weten we precies de achtergrond van de jassen. Het waren werkmodellen, dus op basis van deze jassen werden de NS jassen gemaakt. Ze zijn uit de jaren’20 en gemaakt bij een Groningse kleermakerij, namelijk fa. ‘Gebr. Ibelin

Voor ons is het ook heel speciaal, dat er twee jassen (korte- en lange versie) van de functie Stationschef 1e Klas A bij zaten. Dit type is in die tijd ook gedragen door de Stationschef van ons eigen hoofdstation te Groningen. En als Noordelijk museum is het natuurlijk prachtig, dat de jassen ook nog eens in Groningen gemaakt zijn.

Bijzonder embleem
Dit bijzondere embleem is de nieuwe aanwinst voor de collectie van het Noord-Nederlands Trein & Tram Museum en werd geschonken door de heer A. Sloof. De Nederlandsche Tramweg Maatschappij (NTM) was tussen 1880 en 1956 verantwoordelijk voor het aanleggen, exploiteren en onderhouden van de tramlijnen die in Friesland en aangrenzende delen van Groningen, Drenthe en Overijssel hebben gelegen. Als streekbusbedrijf is de NTM actief gebleven tot 1971.

Telefooncentrale (CPM) terug in Zuidbroek.
Geruime tijd geleden kreeg een van onze vrijwilligers, Peter Stoffers uit Hoofddorp, op een avond een telefoontje van de heer Boer, een verzamelaar en kenner van oude spoorspullen.
De heer Boer attendeerde Peter op een bijzondere advertentie van Marktplaats. In deze advertentie werd een ‘Antieke telefooncentrale’ aangeboden, die ‘vermoedelijk’ van Zuidbroek was. Het was een bijzondere en zeer oude zogenaamde ‘CPM’. Ofwel een centrale telefoonpost met doorverbindmogelijkheden. De heer Boer zou deze ook zelf wel willen hebben, maar gezien het feit dat het de CPM van Zuidbroek zou betreffen, gunde hij het ons. Doordat de telefooncentrale niet in de gebruikelijke rubrieken was geplaatst, waren we deze advertentie zelf niet tegengekomen.
Peter en de heer Boer hebben toen met elkaar overlegd of het de ‘echte’ Zuidbroekster CPM kon zijn. Nu is er van station Zuidbroek een oud filmpje bewaard gebleven, waar deze telefooncentrale even in beeld is. Al jaren stond op onze website een oproep voor dit apparaat, met daarbij een foto, gemaakt vanuit het filmpje.
Nu bleken de CPM van de foto in de advertentie en die van de foto vanuit het filmpje exact hetzelfde te zijn. Van het telefoonsnoer, de kleuren tot het ontbreken van één bepaalde stip. Er zat zelfs nog een briefje in met uitleg over het maken van verbinding met het station Hoogezand. Dus toen was het met 100% zekerheid te zeggen, dat het om onze eigen CPM ging.

Certificaat BZB
Van dhr. Evenhuis kregen we een speciaal certificaat van zijn vader, die in de jaren’60 werkzaam was bij de spoorwegen. Het certificaat is van een, bij het publiek, redelijk onbekende organisatie binnen NS, namelijk de Bedrijfs-zelf-Bescherming (BZB). Dit was een soort bedrijfsbrandweer. Zij kwamen in actie bij branden, treinongevallen e.d. op en rond het spoor. Vanwege hun specialistische vaardigheden waren ze ook aanwezig bij de treinkapingen in het Noorden in 1975 en -77. Hun taak was tijdens deze zwarte bladzijde in de noordelijke treinhistorie het snel en vakkundig open maken van de trein, zodra er door defensie ingegrepen werd. Mede door dit item kunnen we ook deze specialistische organisatie binnen NS belichten.
Het door ons gekregen getuigschrift is van de cursus ‘Opruim- en Reddingsdienst’ van de BZB in October 1963.

Houten steunklos voor strijkregels
Van een oud medewerker van de Hout Bereidings Inrichting (HBI) te Dordrecht, dhr. M. Voorzee, kregen we een oud en bijzonder item met betrekking tot de infa van het spoor. Het gaat om een houten steunklos voor strijkregels van een wissel. Naast de alom bekende houten spoorbielzen werden ook deze steunklossen bij de HBI vervaardigd. De strijkregels zorgden er bij het puntstuk van het wissel voor, dat een as van de trein niet per ongeluk toch de verkeerde kant op zou gaan (en zo zou ontsporen). Deze houten steunklossen zijn al van lang geleden. Later werd alles van ijzer.

DVD’s ProRail met toekomstige historie
ProRail en NS hebben door de jaren heen veel gedaan, om de treinverbindingen tussen het Hoge Noorden en de rest van het land te verbeteren. Tot de laatste ‘historische’ veranderingen kunnen we wel de aanleg van de Hanzelijn (Zwolle-Lelystad in de route Groningen-Schiphol-Den Haag) en het vervangen van de IJsselbrug bij Zwolle rekenen. We zijn dan ook zeer blij met twee giften van ProRail. Zij schonken ons twee DVD’s, die ons de werkzaamheden van deze twee projecten laten zien. Het laat zien hoeveel werk er in zo’n omvangrijke verandering gaat zitten. Veel treinreizigers zijn al over de nieuwe rode brug bij Zwolle gereden. En vanaf December 2012 volgt dan ook de opening van de Hanzelijn. Zo komt het Noorden qua tijd steeds dichter bij de rest van het land te liggen. Een mooie aanwinst voor ons documentatiecentrum.

Kniptangen van Groningse stations
Van de heer Van der Molen uit Groningen kregen we drie bijzondere items. Het betreffen kniptangen van ingangscontroleurs. In het verleden is er een periode geweest dat je voor het betreden van het perron al je vervoersbewijsje, danwel je perronkaartje moest laten zien. Veel mensen zullen zich dit nog kunnen herinneren.
Twee van de tangen zijn van het Hoofdstation Groningen. (GN4 en GN7). De derde tang is van het station Baflo (BF). Aan deze tangen is veel af te lezen.
Alleereerst zien we bij de tangen van het hoofdstation dat er nummers achter de stationscode staat. Daar waren namelijk meerdere ingangscontroleurs actief. Door het nummer achter de code kon men bij klachten/complimenten meteen de juiste spoorwegambtenaar traceren. Op Baflo was er maar één ingangscontroleur, vandaar dat er geen extra nummer nodig was. Een andere bijzonderheid van de tang van Baflo is, dat er op de keerzijde het NS-Logo ingestanst staat. Het betreffende logo is gebruikt van de jaren’40 tot 1968. Het is een gestyleerd ‘gevleugeld wiel’.
In oude NS-kaartjes kun je vier verschillende vormen ‘knipjes’ aantreffen. 1.: Driehoekje van de ingangscontrole. 2. Rondje van de (hoofd)conducteur. 3. Sterretje van de treincontroleur, de chef van de (hoofd)conducteurs. 4. Vierkantje van de controleur van de stoomveer Enkhuizen-Staveren.

20120221werktekeningen

Werktekeningen NS bruggen
Alweer een tijdje geleden kregen we een aantal spullen van de Dienst Brugonderhoud van NS. Daar kregen we vandaag een hele mooie aanvuling op. Via dhr. de Koning uit IJsselstein ontvingen we een aantal NS werktekeningen en een blauwdruk van spoorbruggen uit het Noorden. Extra leuk voor ons is dat er ook een tekening bij zit van de basculebrug nabij Zuidbroek (!).
Op deze tekeningen staat gedetailleerd hoe de bruggen technisch in elkaar zitten en hoe ze functioneerden. Een mooie aanwinst voor ons documentatiecentrum.
De tekeningen en de blauwdruk van de Noordelijke bruggen. De half opengeklapte tekening is van de brug nabij Zuidbroek.

Aanstellingsakte Staatsspoorwegen 1912
Van mevrouw Dini Walraven, de kleindochter van dhr. Johannes Cornelis Kouwenberg ‘seinwerker bij den aanleg’ kregen we een envelop met leuke inhoud binnen. Hierin zat o.a. zijn Akte van Aanstelling bij de Maatschappij tot Exploitatie van StaatsSpoorwegen uit 1912. Het is al die jaren zeer goed bewaard en zit zelfs nog in de originele envelop.
Voor ons is dit een heel mooi en waardevol documentje, aangezien wij van oorsprong een StaatsSpoorwegen station zijn.
Wij hopen natuurlijk zo veel mogelijk zaken van de StaatsSpoorwegen in onze collectie te verzamelen.
Vanaf 1917 gingen de StaatsSpoorwegen en de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij een samenwerking aan, wat uitmondde in de Nederlandsche Spoorwegen.